Πασχαλινή απόδραση στα Βαλκάνια

Αυτό το Πάσχα αποφάσισα να ταξιδέψω στο εξωτερικό, να μην το περάσω παραδοσιακά αλλά να ανακαλύψω νέα μέρη, νέες εμπειρίες, να γεμίσω το μυαλό μου εικόνες. Έτσι είχα την ευκαιρία και την τύχη να ξεναγηθώ στην Αλβανία και στην πρώην Γιουγκοσλαβία.

Την Αλβανία την επισκέφτηκα πρώτη φορά στη ζωή μου: είδα την πανέμορφη λίμνη Οχρίδα, την Κορυτσά -όλοι οι Έλληνες είμαστε περήφανοι ακούγοντας και μόνο το όνομά της- και τα Τίρανα.  Τί μου έκανε την μεγαλύτερη εντύπωση από την Αλβανία; Το γεγονός ότι όλοι οι Αλβανοί ήξεραν ελληνικά! Η Αλβανία, όπως και τα παράλια της Τουρκίας, είναι μέρη που δεν χρειάζεται να ξέρεις ξένη γλώσσα για να συνεννοηθείς. Η δεύτερη εντύπωση από την Αλβανία είναι η μεγάλη φτώχεια του λαού: παντελής έλλειψη ηλεκτρισμού στις εθνικές οδούς, διακοπές ηλεκτρικού ρεύματος σε όλες τις πόλεις ανά δύο ώρες - πλην των Τιράνων - Δυραχείου, εργατικά μπλοκ - πολυκατοικίες άκομψες και χωρίς ανέσεις. Ο λαός, όσο μπορώ να κρίνω ήταν φιλικά προσκείμενος στους Έλληνες και κυριαρχούσαν ίδιες διατροφικές συνήθειες: ελληνικός καφές, κρασί, σαλάτες με λάδι κλπ. Στα Τίρανα βρεθήκαμε την Μεγάλη Παρασκευή και επισκεφτήκαμε μια Ελληνορθόδοξη εκκλησία, προσκυνήσαμε τον Επιτάφιο και με έκπληξη είδαμε πολλούς πιστούς να επισκέπτονται την εκκλησία. Η αρχιτεκτονική της εν λόγω εκκλησίας ήταν μοντέρνα αλλά ο σεβασμός και η πίστη ήταν έντονη.

Τι να πω για την πρώην Γιουγκοσλαβία; Πικραίνομαι και μόνο που την επισκέπτομαι. Την είχα επισκεφτεί πολλές φορές πριν τον πόλεμο της δεκαετίας του 1990, είχα θαυμάσει το πανέμορφο Βελιγράδι, τη Νις, το Ζάγκρεμπ και τη Λιουμπλιάνα. Δεν θέλω να τον ονομάσω εμφύλιο πόλεμο, γιατί δεν ήταν εμφύλιος πόλεμος. Ο συγχωρεμένος ο Τίτο ένωσε πολλές, διαφορετικές φυλές και κρατίδια για να φτιάξει αυτό που εμείς μάθαμε να ονομάζουμε Γιουγκοσλαβία. Ο πόλεμος λοιπόν δεν ήταν εμφύλιος αλλά ανάμεσα σε διαφορετικές φυλές και θρησκείες. Φυσικά οι ξένοι έβαλαν το χεράκι τους. Η αμερικάνικη πολιτική εκείνης της εποχής έβαλε το λάδι στη φωτιά, που ήδη σιγόβραζε!

Σε αυτό το ταξίδι είχα την χαρά να επισκεφτώ τα εξής κρατίδια της πρώην Γιουγκοσλαβίας: το Μαυροβούνιο, τη Βοσνία - Ερζεγοβίνη, την Κροατία, τη Βοσνία, τη Σλοβενία, τη Σερβία και τα Σκόπια. Αν εξαιρέσεις τη Σλοβενία, όλα τα άλλα κράτη αποπνέουν Βαλκάνια! Νιώθεις σαν στο σπίτι σου, από θέμα συμπεριφοράς, μαγειρικής, οικονομικής ευμάρειας, φυσικής ομορφιάς: βουνά και θάλασσες! Οδηγώντας από την Αλβανία μπαίνεις στο Μαυροβούνιο (το γνωστό Μοντενέγκρο). Αμέσως μετά βλέπεις τη Βοσνία - Ερζεγοβίνη, την Κροατία και μετά την «ευρωπαϊκή» Σλοβενία, τη Σερβία και τέλος τα Σκόπια. Στα αριστερά σου θαυμάζεις την Αδριατική θάλασσα με τα λιμανάκια της και τους κολπίσκους της, που θυμίζουν νορβηγικά φιορδ. Στα δεξιά σου έχεις τις βουνοκορφές και τους καταρράκτες. Ένα μαγευτικό τοπίο που έφτιαξε ο Θεός για χάρη του ανθρώπου. Πού και πού βλέπεις και τα ανθρώπινα έργα να ξεπροβάλουν: κόκκινα πλακάτ με νεκροκεφαλές πάνω τους σε ενημερώνουν πού ακριβώς είναι οι νάρκες. Νάρκες που έχουν μείνει εκεί από τον πόλεμο και που δεν απενεργοποιούνται με την σκέψη ότι μπορεί να τις ξανά-χρειαστούμε! Είδα πολλά τέτοια πλακάτ στη Βοσνία, πολύ πιθανόν να υπάρχουν και αλλού.

Στο Βελιγράδι και συγκεκριμένα στο κέντρο της πόλης είδα μισογκρεμισμένα κτήρια που έχουν μείνει εκεί εδώ και είκοσι χρόνια περίπου. Γιατί δεν τα γκρεμίζουν, γιατί δεν τα ανοικοδομούν; Το κάνουν επίτηδες και τα αφήνουν έτσι για να θυμάται ο λαός τον πόλεμο, να οικτίρει τον εαυτό του, να μισεί τους εχθρούς του; Μετά από σχεδόν είκοσι χρόνια οι πληγές δεν έχουν κλείσει, μια ψεύτικη ηρεμία υπάρχει στην πρώην Γιουγκοσλαβία και όλοι είναι έτοιμοι να πάρουν ξανά τα όπλα. Ευτυχώς για αυτούς, οι μεγάλες δυνάμεις που καθορίζουν τους πολέμους έχουν πλέον στρέψει αλλού τα μάτια τους.  

Οι δαλματικές ακτές που βρέχουν μεγάλο μέρος της πρώην Γιουγκοσλαβίας, είναι υπέροχες, κολπίσκοι, λιμανάκια, νησάκια, παραλίες και τουριστικά θέρετρα. Το τοπίο αρκετά γνώριμο σε εμάς τους Έλληνες. Ποια πόλη να πρωτοαναφέρω; Το ενετικό Κότορ, το ρωμαϊκό Σλπιτ, την καστρούπολη του Ντουμπρόβνικ, την παραλιακή Ριέκα, το θέρετρο της Μπούντβα; Ό,τι και να πω θα είναι λίγο για την ομορφιά και την ιστορία αυτών των πόλεων. Να μιλήσω για την ομορφιά του Μπλεντ στην Σλοβενία, της παραμυθένιας πόλης με την υπέροχη λίμνη και τα βουνά των Άλπεων; Να σας επιστήσω την προσοχή στο άγαλμα του Ρήγα Φεραίου στο Βελιγράδι -που είναι πάντα γεμάτο από λουλούδια- άραγε ποιος του πάει λουλούδια κάθε μέρα; Να σας πω να πάτε στα σπήλαια της Ποστόινα στη Σλοβενία; Θεωρούνται τα μεγαλύτερα επισκέψιμα σπήλαια της Ευρώπης: 24 χιλιόμετρα υπόγειοι διάδρομοι γεμάτοι σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Ονειρικό τοπίο για να γυρίσεις μια ταινία επιστημονικής φαντασίας. Να σας πω ότι στο Σπλιτ θα δείτε το παλάτι του Ρωμαίου αυτοκράτορα Διοκλητιανού; Να σας πω ότι στην Κροατία υπάρχει ένα νησάκι που λέγαται Τρογκίρ και ότι διατηρείται ακόμη σχεδόν όπως υπήρξε στον Μεσαίωνα; Να σας πω ότι στο Ντουμπρόβνικ γυρίστηκε η επική σειρά Game of thrones και ότι υπάρχουν ειδικές ξεναγήσεις για τους λάτρεις της σειράς και των βιβλίων;

Φέτος το Πάσχα μου το πέρασα διασχίζοντας τις δαλματικές ακτές και τις πανέμορφες πόλεις της πρώην Γιουγκοσλαβίας, και είμαι πολύ ευχαριστημένη γι’ αυτό!  Κάντε το ίδιο, θα μαγευτείτε με τις εναλλαγές της φύσης και τον πολιτισμό, με την μεσογειακή κουζίνα και την φιλική διάθεση των κατοίκων. Θα εντυπωσιαστείτε με τα πολλά κοινά που θα ανακαλύψετε με την Ελλάδα, γιατί κακά τα ψέματα: είμαστε όλοι Βαλκάνιοι. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο που ο Ρήγας Φεραίος ονειρευόταν μια Πανβαλκανική αυτοκρατορία στην θέση της Οθωμανικής!    

Εύη Ρούτουλα