Συνέντευξη π. Α.Δ.Σ. [Β’]

Ασχολείστε με την ποίηση και μάλιστα έχετε εκδώσει δύο ποιητικές συλλογές με τίτλο «Φαεσφόρος Αίνος» και «Όπου γης». Τι είναι η ποίηση για σας; Μήπως μια αντίσταση στα γεγονότα;

Ο αγαπημένος μου Ουαλός και ουαλόφωνος ποιητής Euros Bowen, τον οποίο είχα την παμμέγιστη χαρά να πρωτοπαρουσιάσω στο ελληνόφωνο κοινό, και με τον οποίο διατηρώ προσωπικά και πνευματικά μια παράξενη και ιδιόμορφη χιαστή σχέση, γράφει σ’ ένα ποίημά του (η μετάφραση δική μου): «Τα στοιχεία του ποιήματος δεν είναι λέξεις / αλλά οι περιπλανήσεις του ύδατος στη γη, / στη ζέση του ξημερώματος και στις νύχτες της άμμου, / υγραίνοντας τους οφθαλμούς των ζώντων / κι ανοίγοντας τα χείλη των νεκρών... / Το ποίημα δεν φτιάχνεται με λέξεις / αλλά με το χορό της φωτιάς... / εκεί όπου η σοφία της φλόγας / αναταράσσει το φως».

Η ποίηση δηλαδή δεν είναι λόγια, είναι υλικά. Είναι, όπως τονίζει ο Bowen, μυστηριακά στοιχεία μέσω των οποίων αντιλαμβανόμαστε προσωπικά αλλά και δια-προσωπικά τη χαρά και την ευτυχία. Είναι στοιχεία αρχέγονα, μοναδικά κι ανεπανάληπτα, όπως το ύδωρ και το χιόνι, το φως και η φωτιά, που αλληλοπεριχωρούνται, διαλέγονται και παράγουν σχέσεις, εμπειρίες και πολιτισμό.

Τα χαρακτηριστικά κι οι ιδιότητες των στοιχείων αυτών είναι αναφαίρετης αξίας για όλες τις εποχές, για όλους τους ανθρώπους. Αυτά τα στοιχεία, μέσα από τη διαχρονικότητα και τη σταθερή συμπόρευσή τους με το ανθρώπινο γένος δημιουργούν και παράγουν πλήθος συναισθημάτων, που όταν πλημυρίζουν την ψυχή του ανθρώπου εκρήγνυνται και αναβλύζουν ως πίδακας και ως λάβα, που καυτηριάζει τις ανθρώπινες και γήϊνες ενοχές.

Έτσι, η ποίηση είναι η ίδια η ζωή, είναι τα συναισθήματα και οι σχέσεις μας, και βέβαια έχει ιδιότητες εξαγνιστικές, που εξιλεώνουν και θεραπεύουν τον άνθρωπο από τις όποιες πνευματικές και ηθικές πτώσεις, πληγές και ασθένειες.

Λέγεται ότι η έμπνευση είναι μία υπέρβαση. Πιστεύετε ότι όλοι οι άνθρωποι μπορούν να κάνουν υπερβάσεις;

Θεωρώ κατ’ αρχάς πως πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η έμπνευση είναι ένα δώρο, είναι δώρο Θεού στο άνθρωπο. Η έμπνευση δεν βγαίνει από μέσα μας. Εκείνο που προσφέρεται από την ανθρώπινη πλευρά είναι η εργασία ή συνεργασία, η επιμέλεια, η επιμονή μας σε κάτι που πιστεύουμε σημαντικό για εμάς και τους γύρω μας και αγωνιζόμαστε να το διεκδικήσουμε και να το αποκτήσουμε. Ο  Έντισον έλεγε πως, «η επιτυχία είναι 10% έµπνευση και 90% ιδρώτας».

Έχω επίσης την αίσθηση ότι η έμπνευση δεν είναι ένα μόνιμο δώρο, αλλά αίρεται σε κάποιες περιπτώσεις, ανάλογα με διάφορα συμβάντα και περιστάσεις. Αυτό αποδεικνύεται από τη ζωή και το έργο των λογοτεχνών και των καλλιτεχνών, οι οποίοι δεν έχουν ποτέ μια απόλυτα σταθερή και τακτική ροή λογοτεχνικής και καλλιτεχνικής παραγωγής.

Υπάρχουν βέβαια στοιχεία ή τρόποι ζωής που προσελκύουν ή κινητοποιούν ή δημιουργούν έμπνευση και ωθούν ένα άνθρωπο προς τα μπρος και προς τα πάνω. Έτσι έχουμε τον μοναχό που αποχωρεί από την κοινωνία και υπερβαίνει εαυτόν, μεταμορφούμενος σε ένα είδος υπερανθρώπου! Έχει γραφεί για τον μακαριστό π. Ιάκωβο Τσαλίκη, Ηγούμενο Ι.Μ. Οσίου Δαβίδ του Γέροντος, πως «εργαζόταν σαν υπεράνθρωπος, νήστευε σαν άγγελος και υπάκουε σαν δούλος».

Αλλά και μέσα στο κόσμο, παρατηρούμε πολλές κατηγορίες ανθρώπων, όπως τον πολύτεκνο γονέα, τον απροστάτευτο ασθενή, τον παραολυμπιακό αθλητή, να κάνουν μεγάλες και ουσιαστικές υπερβάσεις για να καταφέρουν το ποθούμενο, που προφανώς διαφέρει από περίπτωση σε περίπτωση.

Τελικά, αν όλοι είμαστε καλεσμένοι στο δείπνο της Ουράνιας Βασιλείας, που είμαστε, τότε όντως όλοι μπορούν να κάνουν υπερβάσεις.

Τι διαφορετικό απαιτεί η ανάγνωση ενός κειμένου των Πατέρων της Εκκλησίας από την ανάγνωση ενός ποιήματος;

Ο Αϊνστάϊν προσέφερε κάποτε μια Αγία Γραφή σε κάποιο φίλο του, με την αφιέρωση: «Η Βίβλος είναι μια ανεξάντλητη πηγή σοφίας και παρηγορίας». Θεωρώ πως και τα δύο αυτά στοιχεία, κείμενα Πατέρων και ποίηση, μπορούν να αποτελέσουν για τον άνθρωπο ανάλογες πηγές σοφίας και παρηγορίας, προφανώς σε διαφορετικό βαθμό στην μία και την άλλη περίπτωση.

Οπωσδήποτε και τις δύο αυτές μορφές κειμένων θα πρέπει να τις δούμε και να τις κατανοήσουμε σε μια προοπτική σχέσης, εφόσον είναι κώδικες επικοινωνίας: τα κείμενα των Πατέρων με τον ίδιο τον Θεό και Δημιουργό, ενώ τα ποιήματα με τον συνοδοιπόρο και συνάνθρωπο. Έτσι, τα Πατερικά κείμενα τα προσεγγίζουμε με προσευχητική στάση, με φόβο Θεού και σεβασμό, ενώ προς το ποίημα πορευόμαστε με ανθρώπινο συναίσθημα, απαλότητα κι ευαισθησία.

Πάντως και τα δύο αυτά στοιχεία είναι σαφέστατα αγωγοί θεραπείας της ανθρώπινης φύσης.

Ο Γιώργος Χρονάς έχει πει ότι οι ποιητές προβλέπουν τα μελλούμενα. Σε μια κατεξοχήν αντιποιητική εποχή, μπορεί η ποίηση να πρεσβεύσει το νέο, να κεντρίσει το ενδιαφέρον των νέων;

Δεν είμαι σίγουρος ότι η εποχή μας είναι αντιποιητική. Μάλλον δεν μπορούμε να πούμε ότι υπήρξε κάποτε μια καθαρά ποιητική εποχή. Η ποίηση μπορεί να μην αποτελεί κριτήριο ευημερίας ενός λαού, είναι όμως η παρηγοριά και η απαντοχή του, ειδικά σε περιόδους κρίσης, όπως και η σημερινή.

Οι νέοι όλων των εποχών και πολιτισμών ακουμπούν στην ποίηση, την κατανοούν ως ελπίδα και την θεωρούν ως ηθικό τους στήριγμα. Ο Απ. Παύλος υποστηρίζει πως «εκεί όπου πλεονάζει η αμαρτία εκεί υπερπερισσεύει η χάρις». Σε πνευματικό και θεολογικό επίπεδο η χάρις είναι δώρο του Θεού εξ ουρανού. Σε καθαρά κοινωνικό και ανθρώπινο επίπεδο η χάρις είναι η ίδια η ποίηση. Ως τέτοια, λοιπόν, προσελκύει και αιχμαλωτίζει τους νέους, μπολιάζοντάς τους με τις ιδέες εκείνες και τις εικόνες που τους είναι απαραίτητες για το επίγειο ταξίδι και πλουμίζοντάς τους με τις πλούσιες βιωματικές εμπειρίες και δωρεές της, οι οποίες θα τους συνοδεύουν και θα τους χαρακτηρίζουν σε όλη τους τη ζωή.

Η ποίηση είναι απόλυτα και διαυγέστατα προφητική. Κι αυτό σημαίνει όχι μόνο προβλέπουσα τα μέλλοντα να συμβούν, αλλά κυρίως διδάσκουσα τα απαραίτητα για την επιβίωση και τη σωτηρία, αφού, σύμφωνα με τον Γιώργο Σεφέρη: «η ποίηση μας σώζει πάντα από την ταραχή των παθών»!

Πηγή: ΕλληνικήΓνώμη