Η εβδομάδα του «Ψ»

Ένα γράμμα, μια ολόκληρη «ψ»αριά από γράμματα και λέξεις, με ενδιαφέρον και ιστορία. Ένα γράμμα γεμάτο «ψ»υχή! Ένα γράμμα που σχηματίζεται από σύμπλεγμα συμφώνων. Για τούτο θα έλεγε κανείς ένα σκληρό γράμμα. Την ίδια ώρα όμως γράμμα αντοχής και σταθερότητας. Τα δύο χέρια του ανοιχτά σε στάση ικεσίας και προσευχής παραπέμπουν στη άμεση και ουσιαστική σχέση που είχαν πάντα οι Έλληνες με τον Θεό.

ΨΗΦΙΔΩΤΟ! Η ταπεινή αυτή αναφορά μας αφορά μια αρχαία τέχνη, που ονομάζεται «Ψηφιδωτό»! Είναι μια καλλιτεχνία που μπορεί να τοποθετηθεί στο δάπεδο ή στον τοίχο και είναι πάντα ιδιαίτερα εντυπωσιακή.

Στην κλασική ελληνική αρχαιότητα από τον 5ο αιώνα π.Χ. και μετά παρατηρούμε γοργότατη ανάπτυξη της εν λόγω τέχνης. Στην ελληνιστική εποχή υπάρχει μεγάλη ανάπτυξη και πλατιά διάδοση του Ψηφιδωτού, κυριώτερο παράδειγμα της οποίας είναι η Πομπηΐα.

Η υπέροχη αυτή τέχνη αξιοποιήθηκε και στην Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία μας. Χαρακτηριστικότατο παράδειγμα είναι η αγαπημένη μας Αγία Σοφία της Πόλης, με τα πολλά, πλουσιότατα και πολύχρωμα Ψηφιδωτά της. Ένας όμορφος επιδαπέδιος Ψηφιδωτός δικέφαλος αετός βρίσκεται και στην εκκλησία μας (Αγ. Παντελεήμονος & Αγ. Παρασκευής) στο ΒΔ Λονδίνο, έργο του πολυτάλαντου Ελληνο-Κυπρίου καλλιτέχνη Κωνσταντίνου Χρίστου!

ΨΥΧΗ! Στα «βαθιά νερά» της φιλοσοφίας αλλά και της Ορθόδοξης Θεολογίας κινείται πάντα η εξαιρετικά σημαντική θεωρία περί της Ψυχής.

Ο Πλάτωνας υποστηρίζει πως η Ψυχή προέρχεται από τον κόσμο των ιδεών. Από τον κόσμο της μιας αλήθειας. Την θεωρεί ασώματη, άϋλη και αθάνατη, όπως επίσης αυτόνομη, ριζικά διαφορετική από το σώμα και συνιστά την ουσία της ύπαρξης.

Σύμφωνα με τον Σεβ. Μητροπολίτη Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ. Ιερόθεο, «Ο άνθρωπος είναι δισύνθετος, αποτελείται από Ψυχή και σώμα σε μια ενότητα. Η Ψυχή συνδέεται στενά μέ τήν ζωή, δηλαδή δέν υπάρχει ζωή στό σώμα χωρίς τήν ύπαρξη τής Ψυχής, καί επομένως η Ψυχή ενεργεί σέ όλο τό σώμα, διαφοροτρόπως. Δέν συγκρατεί τό σώμα τήν Ψυχή, αλλά η Ψυχή κρατά σέ ενότητα τό σώμα»!

ΨΩΜΙ! Για χρόνια τώρα, κάθε Πέμπτη απόγευμα, η καλή γειτόνισσά μας κα. Ελένη μας επιδαψιλεύει μια μεγάλη και ουσιαστική ευλογία, που είναι μερικές φρατζόλες και καρβέλι Ψωμί, τα οποία έχει ετοιμάσει με τα χεράκια της. Είμαστε φυσικά εξαιρετικά ευγνώμονες για τη γενναιόδωρη αυτή προσφορά της.

Από τα αρχαία χρόνια το Ψωμί αποτελεί βασικό διατροφικό είδος για τους Έλληνες και για τούτο κατέχει μια ξεχωριστή θέση στη δίαιτά μας. Οι Αρχαίοι Έλληνες, αλλά και οι Αιγύπτιοι, ήταν εξαιρετικοί αρτοποιοί, και χρησιμοποιούσαν στη ζύμωση και προζύμι.

Η Ορθοδοξία, επίσης, τιμάει ιδιαίτερα το στοιχείο αυτό. Το Ψωμί μετατρέπεται, με την προσευχή της Θείας Ευχαριστίας και τον καθαγιασμό, σε Σώμα Χριστού. Το υπόλοιπο από το πρόσφορο δίνεται στους πιστούς, στο τέλος της Θείας Λειτουργίας, με τη μορφή του αντιδώρου.

ΨΑΛΜΩΔΙΑ! Γνωρίζουμε για τις καλές τέχνες. Η Ψαλμωδία είναι μεν μία από αυτές, αλλά έχει επιπλέον και το στοιχείο της ιερότητας, αφού χρησιμοποιείται στη λατρεία της Εκκλησίας.

Με την Ψαλμωδία υμνούμε και δοξολογούμε τον Θεό. Έχει οπωσδήποτε και την αισθητική διάσταση αλλά είναι κυρίως κήρυγμα και διδασκαλία των αληθειών της χριστιανικής πίστης.

Ζητούμενο θα παραμένει πάντα η άμεση συμμετοχή των πιστών στα δρώμενα της λειτουργικής ζωής της Εκκλησίας. Για να επιτευχθεί βέβαια αυτό πιθανότατα χρειάζεται κάποια απλοποίηση της Ψαλμωδίας σε επίπεδο τέτοιο που να είναι κατανοητή από όλα τα τμήματα και τα επίπεδα του εκκλησιάσματος!

ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ! Μπορεί οι τρόποι της Ψυχαγωγίας, έτσι όπως την κατανοεί ο μέσος άνθρωπος, να αλλάζουν από εποχή σε εποχή, όμως η έννοια αυτή καθ’ αυτή διατηρεί πάντα την ίδια ερμηνεία, αφού εννοείται ως αγωγή, δηλαδή καλλιέργεια, της ψυχής.

Η κοσμική αντίληψη της Ψυχαγωγίας παραπέμπει στη διασκέδαση, στην αναψυχή, ακόμα δε και στις ακραίες μορφές γλεντιού, ευθυμίας και τέρψης, μέχρι τη σωματική εξάντληση.

Στο χώρο της Ορθόδοξης Εκκλησίας η Ψυχαγωγία ερμηνεύεται ως στάση πνευματικού πολιτισμού, ως ανανέωση και ανακούφιση ψυχής και σώματος. Σύμφωνα δε με τον μακ. Επίσκοπο κυρό Διονύσιο Ψαριανό «αληθινή Ψυχαγωγία είναι η μυσταγωγία της Θείας Λειτουργίας»!

ΨΕΜΑ! Λέγεται ότι κάποτε ένας ιεροκήρυκας συμβούλεψε τους ακροατές του να μελετήσουν το 17^ο κεφάλαιο του Ευαγγελίου του Μάρκου, με σκοπό να ασχοληθούν με αυτό στην επόμενη συνάντησή τους.

Όταν ήλθε η ημέρα της επόμενης μελέτης Αγίας Γραφής, ο ιεροκήρυκας ζήτησε να σηκώσουν τα χέρια όσοι είχαν διαβάσει το 17^ο κεφάλαιο του Ευαγγελίου του Μάρκου. Πολλοί σήκωσαν τα χέρια τους.

Εντάξει, λοιπόν, τους λέει ο ιεροκήρυκας. Σήμερα θα ασχοληθούμε με... το Ψέμα. Υπ’ όψιν ότι το Ευαγγέλιο του Μάρκου δεν έχει 17^ο κεφάλαιο, αφού φθάνει μόνο μέχρι το 16^ο!

ΨΩΡΟΚΩΣΤΑΙΝΑ! Στα χρόνια του Καποδίστρια ζούσε στο Ναύπλιο μια ζητιάνα, που τη φώναζαν «Ψωροκώσταινα». Αυτή ήταν κάποτε αρχόντισσα των Κυδωνιών, του Αϊβαλιού, σύζυγος πάμπλουτου εμπόρου. Όταν οι Τούρκοι πυρπόλησαν την πόλη της και έσφαξαν σχεδόν όλο τον ελληνικό πληθυσμό, και ανάμεσα στους άλλους τον σύζυγο και τα παιδιά της, εκείνη κατάφερε να σωθεί και να φθάσει τελικά στο Ναύπλιο.

Σε κάποια συνεδρίαση της Συνέλευσης στο Ναύπλιο, κάποιος θέλοντας να πει για τη φτώχεια του Ελληνικού Δημοσίου, το παρομοίασε με την πασίγνωστη ζητιάνα. Αργότερα ο όρος «Ψωροκώσταινα» κατάντησε να σημαίνει ολόκληρη την Ελλάδα μας!

Η Ψωροκώσταινα πάντως ήταν περήφανη, φιλότιμη και φιλάνθρωπη. Μια Κυριακή του 1826 διενεργήθηκε έρανος στο Ναύπλιο για το Μεσολόγγι. Η Ψωροκώσταινα πήγε τότε και είπε στην Ερανική Επιτροπή: «Δεν έχω τίποτα άλλο από αυτό το ασημένιο δαχτυλίδι κι αυτό το γρόσι. Αυτά τα τιποτένια προσφέρω στο μαρτυρικό Μεσολόγγι»! Η Ψωροκώσταινα είναι όντως η ίδια η Ελλάδα!