Χριστουγεννιάτικο καράβι και έθιμα

Στις μέρες μας οι περισσότεροι στολίζουμε το χριστουγεννιάτικο έλατο για να υποδεχτούμε και να γιορτάσουμε τα Χριστούγεννα. Βέβαια είναι γνωστό σε όλους μας ότι το έθιμο του στολισμού του ελάτου είναι ξενόφερτο. Λέγεται ότι ο πρώτος που στόλισε έλατο στην Ελλάδα προκειμένου να γιορτάσει τα Χριστούγεννα ήταν ο Βασιλιάς Όθωνας το 1833 στο Ναύπλιο, στα τότε βασιλικά ανάκτορα.

Ο θρύλος λέει ότι το έλατο καθιερώθηκε ως χριστουγεννιάτικο έθιμο τον 8ο αιώνα από τον Άγιο Βονιφάτιο, ο οποίος ήθελε να ισχυροποιήσει την χριστιανική πίστη έναντι των πρότερων ειδωλολατρικών συνηθειών και της έως τότε λατρείας των βελανιδιών, αφού στην Αγγλία και στην Γαλλία οι δρυΐδες στόλιζαν βελανιδιές με κεριά και φρούτα προς τιμήν των θεών τους. Λέγεται επίσης ότι το πρώτο στολισμένο έλατο εμφανίστηκε στην Γερμανία το 1539 και ότι τα πρώτα στολίδια του δεν είχαν τόσο διακοσμητικό χαρακτήρα όπως στις μέρες μας, αλλά πολύ πιο πρακτικό: από τα κλαδιά του κρέμονταν φαγώσιμα και ρούχα. Το έλατο συμβολίζει την ευτυχία των ανθρώπων και όλης της φύσης λόγω της έλευσης του Θεανθρώπου.

Στην Ελλάδα όμως άργησε πολύ να επικρατήσει στην συνείδηση των πιστών παρά την καθιέρωσή του από τον Γερμανό βασιλέα της. Οι Έλληνες παραδοσιακά για να γιορτάσουν και να καλωσορίσουν τα Χριστούγεννα, στόλιζαν το πατροπαράδοτο καραβάκι. Είναι φυσικό για μια χώρα που την περιβάλλει η θάλασσα και που αρκετοί κάτοικοί της, ιδιαίτερα τα παλαιότερα χρόνια, ασχολούνταν με επαγγέλματα που είχαν να κάνουν με την θάλασσα, το καράβι να έχει συμβολική σημασία. Τα παιδιά στην Ελλάδα από τα παλιά χρόνια συνήθιζαν να φτιάχνουν και να στολίζουν το καραβάκι, που συμβολίζει την έλευση της αγάπης και της χαράς του Χριστού. Στόλιζαν το καράβι με κουρελάκια και πανιά και μέσα έβαζαν το χριστόψωμο και τα γλυκίσματα που τους φίλευαν οι νοικοκυρές. Το καράβι όμως συμβολίζει και την έλευση των ναυτικών μας που θαλασσοδέρνονται στα πελάγη, την επιθυμία για την ασφαλή επιστροφή των δικών μας ανθρώπων, είτε αυτοί είναι οι πατεράδες μας είτε οι αδελφοί μας είτε τα παιδιά μας.   

Τα μεταπολεμικά χρόνια το έλατο κατάφερε να επικρατήσει και στην Ελλάδα, ελάχιστοι πλέον στολίζουν το πατροπαράδοτο καραβάκι στα σπίτια τους, αν και τα τελευταία χρόνια γίνεται μια προσπάθεια αναβίωσης του ελληνικού εθίμου από συγκεκριμένους δήμους αλλά και κατοίκους.

Ορισμένα κάλαντα της χώρας μας -κυρίως τα νησιώτικα- κάνουν αναφορά στα καραβάκια. Χαρακτηριστικοί στίχοι από τα χριστουγεννιάτικα κάλαντα της Ικαρίας είναι:

«Σένα σου πρέπει αφέντη μου καράβι να αρματώσεις, και τα πανιά του καραβιού να τα μαλαματώσεις, βάλτε μας κρασί να πιούμε και του χρόνου να σας πούμε. Σένα σου πρέπει αφέντη μου καρέκλα καρυδένια, για να ακουμπάς τη μέση σου τη μαργαριταρένια. Σένα σου πρέπει αφέντη μου καράβι από την Πόλη, όντας το φέρεις στο νησί να το ζηλεύουν όλοι. Να έχει πάνω το σταυρό και την Αγία Σοφία, όντας γυρνάς στα πέλαγα να έχεις ευλογία. Να έχει πάνω την ευχή από το Πατριαρχείο, και από τον Άγιο Δέσποτα να μην δουγιάς θηρίο. Σένα σου πρέπει αφέντη μου καράβι από την Μάλτα, και εκείνο που είχες στο νησί να το τραβάς για βάρκα.»  

Η ναυτική παράδοση στην Ελλάδα είναι μεγάλη από αρχαιοτάτων χρόνων, οι Έλληνες υπήρξαν πρωτοπόροι στην ναυσιπλοΐα: κατασκευαστές καραβιών, ναυτικοί, ψαράδες, ταξιδιώτες, μπουρλοτιέρηδες επί τουρκοκρατίας, πλοίαρχοι και μετανάστες σε υπερπόντια ταξίδια, ο Ιάσωνας και ο Οδυσσέας υπάρχει μέσα μας. Έτσι και το καραβάκι μας συμβολίζει την έλευση του Χριστού μας.

Όπως κι αν έχει, είτε με το ξενόφερτο έλατο των Γερμανών που μετατράπηκε ανά τους αιώνες σε διεθνές έθιμο, είτε με το ελληνικό καραβάκι, ας γιορτάσουμε όλοι όμορφα Χριστούγεννα! Ασχέτως με τους συμβολισμούς της κάθε χώρας, τα Χριστούγεννα φέρνουν ένα πανανθρώπινο μήνυμα: την έλευση του Χριστού, την έλευση της αγάπης και της φιλανθρωπίας. Ας δώσουμε αυτά τα Χριστούγεννα κάτι στους συνανθρώπους μας και στην φύση: λίγο φαγητό σε αυτόν που πεινάει, λίγη συντροφιά στον μοναχικό, ηλικιωμένο συγγενή μας ή γείτονα, ένα χάδι στον κεραμιδόγατο της γειτονιάς μας, μια καλή κουβέντα σε αυτόν που είναι μόνος του. Γιατί τελικά αυτό είναι το νόημα των Χριστουγέννων, αυτό μας δίδαξε ο Θεάνθρωπος. Καλά Χριστούγεννα σε όλους!  

Εύη Ρούτουλα