Κάτι Σαρκ

Το Κάτι  Σαρκ, το πασίγνωστο  ιστιοφόρο αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα αξιοθέατα του βασιλικού Δήμου του Γκρένουιτς στο Λονδίνο, και όχι άδικα. Είναι ίσως το πιο διάσημο καράβι παγκοσμίως, έχει ταξιδέψει σχεδόν σε όλες τις θάλασσες του κόσμου, έχει μεταφέρει όλων των ειδών τα εμπορεύματα: από τσάι και μαλλί έως κόκαλα καρχαρία. Ένας από τους καπετάνιους του αυτοκτόνησε εν πλω, ένας φόνος έλαβε χώρα μέσα στις καμπίνες του, κατά την διάρκεια των ταξιδιών του έχασε κατάρτια, πηδάλια και συγκρούστηκε με άλλα πλοία, κινδύνευσε να καταστραφεί από πυρκαγιά, ενέπνευσε έναν οινοπαραγωγό να φτιάξει ένα ουίσκι και τέλος έγινε εθνικό σύμβολο μιας χώρας.

Το ιστιοφόρο Κάτι Σαρκ κατασκευάστηκε για έναν και μοναδικό σκοπό: να μεταφέρει με τον συντομότερο δυνατό τρόπο  τσάι από την Κίνα στην Αγγλία. Το τσάι έκανε την εμφάνισή του στην Αγγλία στα τέλη του 1650 και έγινε ιδιαίτερα δημοφιλές στην τοπική αριστοκρατία από την πριγκίπισσα Κατερίνα, την σύζυγο του βασιλιά Καρόλου του Δευτέρου. Παρά την μεγάλη φορολογία , το τσάι μπήκε στην ζωή και στις συνήθειες και της μεσαίας τάξης αλλά και του απλού λαού, χάριν στο λαθρεμπόριο.

Κατά την Βικτωριανή εποχή το ζητούμενο πλέον δεν ήταν να μεταφέρεται απλά το τσάι από την Κίνα, αλλά να μεταφέρεται το συντομότερο δυνατό. Η απόλαυση δεν σταματούσε στο ίδιο το προϊόν, η αναζήτηση της απόλαυσης ήταν στην πιο φρέσκια σοδιά. Οι έμποροι πίεζαν τους πλοιοκτήτες για γρήγορα δρομολόγια και ανάλογο γρήγορο κέρδος.

Ο Τζον Γουίλς, Σκωτσέζος εφοπλιστής, αποφάσισε να φτιάξει ένα νέο, γρήγορο ιστιοφόρο για να μεταφέρει σύντομα και αποτελεσματικά το τσάι από την Κίνα στην Αγγλία. Απευθύνθηκε τότε σε έναν νέο κατασκευαστή πλοίων, τον Ηρακλή Λίντον. Αυτοί οι δυο άνθρωποι είναι οι «γονείς»  του Κάτι Σαρκ, το οποίο έκανε το πρώτο του ταξίδι το 1870.

Ο Τζον Γουίλς είχε ονοματίσει όλα τα πλοία του με τοπωνύμια της ιδαίτερης πατρίδας του, της Σκωτίας. Παραδόξως για το νέο του πλοίο επέλεξε ένα όνομα μιας φανταστικής ηρωίδας, μιας μάγισσας που εμφανίζεται στο ποίημα «Ταμ Ο Σάντερ» του Ρόμπερτ Μπαρνς.

Από το 1870 έως το 1877 το Κάτι Σαρκ μετέφερε τσάι από την Κίνα στην Αγλλία. Το 1870 το Κάτι Σαρκ ήταν ένα από τα πενήντα εννέα ιστιοφόρα που έκαναν αυτό το δρομολόγιο. Το 1877 το Κάτι Σαρκ ήταν ένα από τα μόλις εννέα ιστιοφόρα που εκτελούσαν αυτό το δρομολόγιο. Είχε έρθει η εποχή των ατμόπλοιων και το τέλος των ιστιοφόρων. Το 1869 άνοιξε το κανάλι του Σουέζ κι η απόσταση μεταξύ Κίνας και Αγγλίας μειώθηκε κατά 3.300 μίλια και 12 ημέρες. Αυτό όμως ίσχυε μόνο για τα ατμόπλοια και όχι για τα ιστιοφόρα, τα οποία είχαν να αντιμετωπίσουν τους βορειοδυτικούς ανέμους της Ερυθράς Θάλασσας και της Μεσογείου. Τα ιστιοφόρα δεν ήταν πλέον τα πιο γρήγορα πλοία, δεν ήταν πλέον κερδοφόρα.  Το 1883, ο Τζον Γουίλς αποφάσισε να χρησιμοποιήσει το Κάτι Σαρκ ως μεταφορέα μαλλιού από την Αυστραλία. Αλλά η εποχή των ιστιοφόρων είχε περάσει ανεπιστρεπτί. Το 1895 ο Τζον Γουίλς πούλησε το Κάτι Σαρκ σε μια πορτογαλέζικη ναυτιλιακή  εταιρεία. Το Κάτι Σαρκ μετέφερε όλων των ειδών τα εμπορεύματα στην Βραζιλία, στις πορτογαλέζικες αφρικανικές αποικίες, στα νησιά Μπαρμπάντος και στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.

Το 1922 ένας Άγγλος συνταξιούχος καπετάνιος, ο Γουίλφρεντ Ντόουμαν,  αναγνώρισε το πλοίο όταν αυτό «έδεσε» στο λιμάνι του Φάλμουθ και αποφάσισε λόγω της ιστορίας του να το επαναφέρει στην πατρίδα του. Αυτός και η γυναίκα του που είχαν μεγάλη περιουσία, αγόρασαν το Κάτι Σαρκ, το  έφεραν πίσω στην Αγγλία και το χρησιμοποίησαν ως τόπο εκπαίδευσης των νέων ναυτικών.  

Το ενδιαφέρον του κόσμου αλλά και η προσωπική μέριμνα του Δούκα του Εδιμβούργου βοήθησαν στην ίδρυση συγκεκριμένου σωματείου για την διαφύλαξη του Κάτι Σαρκ. Από το 1957 έως και το 2003 τουλάχιστον δέκα τρία εκατομμύρια άνθρωποι επισκέφτηκαν το Κάτι Σαρκ. Αλλά το παλιό σκαρί χρειαζόταν επειγόντως επισκευές. Το 2006 το Κάτι Σαρκ έκλεισε τις πόρτες του στο κοινό προκειμένου να εκτελεστούν οι ανάλογες ανακαινίσεις. Το 2007 και κατά την διάρκεια των εργασιών για την επισκευή του Κάτι Σαρκ, ξέσπασε φωτιά που παραλίγο  να κάψει όλο το πλοίο.  Τελικά στις 25 Απριλίου 2012 το Κάτι Σαρκ εγκαινιάστηκε ξανά από την Βασίλισσα Ελισάβετ και άνοιξε τις πύλες του στο κοινό. Σήμερα στέκεται περήφανο δίπλα στον ποταμό Τάμεση, στο Γκρένουιτς, λειτουργεί ως μουσειακός χώρος και μας θυμίζει μια άλλη εποχή: την εποχή των ιστιοφόρων, των δύσκολων ναυτικών ταξιδιών, των εμπορικών θαλάσσιων δρόμων και του λαθρεμπορίου. Μας περιμένει για να ανακαλύψουμε μια συναρπαστική ιστορία.

Εύη Ρούτουλα