Monday 14 January 2019

Μορφές ποιμαντικῆς ἐπικοινωνίας καί μέριμνας στόν Ἀλέξανδρο Παπαδιαμάντη


(,  Μαθητεύοντας στ Σκιαθίτικα διηγήματά του)


ν ποιμαντικ εναι μβιωμένη τέχνη το ποιμένα, «πως διακυβερνήσ καλς τν μπεπιστευμένην ατ π το Θεο ποίμνην» (γ. Νεκτάριος), τότε πικοινωνία, ς ργαλεο  τς διακονίας, εναι κα ποτελε τ  δυνατότητα προσέγγισης ατς τς ποίμνης: μ γνώμονα πάντα τν εροπρέπεια, τ διάκριση κα τ θος, τ ποα πρέπει ν κατέχει, λλ κα ν τ διδάσκει, κάθε συνειδητς ποιμένας. Γιατ πικοινωνία εναι μν δυνατότητα τς καλλιέργειας τν διαπροσωπικν σχέσεων, στόσο, ν ατ δν στηρίζεται κα ποστηρίζεται πό μεθόδους σεβασμο, φιλίας κα μπιστοσύνης, τότε καθίσταται προβληματική, καθς εσχωρε τ μικρόβιο το τρόπου πιβολς, τς μις λλης ποψης, μεταξύ νθρώπων μάδων. Γι᾿ ατ κα ποιμαντικ χει ς ρχή της τν μέριμνα γι τν πιστό, λλ γενικότερα τν συνάνθρωπο πο πιμένει τόσο στν κρόαση κα, παραπέρα, στν προσεγμένο διάλογο, που διαφαίνεται προσπάθεια το ποιμένα -πάντα  μ το δίου τ συμβολή-  γι μιν οσιαστικ πικοινωνία. Γιατ ατ εναι κα τ ζητούμενο: τ ν «στεγάζει» κάθε ποιμένας μ πατρικ φιλοτιμία κα εσυμπάθεια τν καθένα πιστ κα χι μόνο.

νατρέχοντας τώρα στ διηγηματογραφικ ργο το λέξανδρου Παπαδιαμάντη, κα μάλιστα κενο πο φορ τν πατρίδα του, τ Σκιάθο, παρατηρομε, τι μέλλημά του εναι νάδειξη τς κοινότητας μέσα στν ποία ζησε κα ταμίευσε τ κορυφαα κα θεμελιώδη βιώματά του: ατ, δηλαδή, πο θ ποτελέσουν τν κρογωνιαο λίθο πάνω στν ποο θ σταθε λάκερο τ οκοδόμημα τν ρυτίδωτων διηγημάτων του. Μ κύριο κα ταλάντευτο  κορμό τους τ Σκιαθίτικα. Γιατ,  ταν λεγε,«λλ τ πλεστα τν π᾿ μο γραφέντων ορτασίμων διηγημάτων, ....εναι μλλον θρησκευτικά», ατ  ννοοσε. Πο σημαίνει τι λ᾿ ατ πο γραφε, ς πί τ πλεστον τ βίωνε, πως πίσης πρέπει ν πογραμμιστε, τι τόσο ο μορφς τν πλοϊκν ερέων, σο κα πίσης δυνάμων πιστν συνυπάρχουν. Μ τ σα τους τρωτ-γιατ νθρωποι τελες εναι κα ο μν, ο παπάδες δηλαδή, λλά κα ο δέ, παναπε ο νορίτες- λλ κα μ τς ποιες τους ρετές. Κι ετυχς πο μς φησε ατ τ παραδείγματα, πο δν εναι σφαλς γκεφαλικ κατασκευάσματα, λλ βιωματικς καταθέσεις κα διάψευστη τιμ στν Κλρο κα στ πλό, πονεμένο κα παιδεμένο ποίμνιο: ποίμνιο πο νδέχεται ν προέρχεται κι πό μάδες γυναικν μ λαττώματα, πως παραδειγματικ τς χνογραφε διος Παπαδιαμάντης, γι ν καταλάβουμε πόσος πνευματικς γώνας παιτεται, λλ κα πόσο εάλωτοι εναι ο πιστοί. π.χ. «Ες τος μαχαλάδες, καταλάβατε, ες τος μικρος τόπους, μία γειτόνισσα εναι κατάσκοπος τς λλης γειτόνισσας». Μόνο πο κάποτε τ λατώμματα ατ, ο παραπάνω σχεδν ο περισσότεροι πό τος προαναφέρομένους, τ συνειδητοποιοσαν κα ζητοσαν τ λεος το Θεο, στω κα σ προχωρημένη λικία.   


Ατή, λοιπόν, σχέση τν πιστν μ τος πλοϊκος ποιμένες τους εναι πο ναπτύσσει τν πικοινωνία. Πνευματικ φυσικ πικοινωνία, παράλληλα δ φιλικ κι νθρώπινη. πικοινωνία, πο τν πριμοδοτε κα νισχύει νύστακτη μέριμνα το πλο παπ γι τ ποίμνιό του. Μ τραν κα κορυφαο παράδειγμα τν παπα-Γαρόφαλλο, στ διήγημα « λιβάνιστος», πο τ σημαδιακ μέρα το Μεγάλου Σαββάτου, «συνανασταίνει» μι ψυχ ξεχασμένη κα μλλον περιφρονεμένη. παπς ατς, πλς κα ταπεινς, δίχως πανεπιστημιακος λλους τίτλους σπουδν, προσφέρει σ λους μς να μάθημα γνήσιας ποιμαντικς συμπεριφορς. Γιατ, ν κοιτάξουμε τ διήγημα μ προσοχ,  θ διαπιστώσουμε πς παπς ατς, πο ξεκίνησε πό τν πολίχνη ν κάμει νάσταση στος βοσκος, πολογίζοντας πς κάπου παραπέρα νας συνάνθρωπός τους, μέλλος τς κοινωνίας το νησιο κα γνωστς τους, δν θ μετεχε τς ναστάσιμης χαρς κα ελογίας, ποφασίζει ν τν νασύρει πό τν φάνεια κα τ μοναξιά του, παναφέροντάς τον στν μικρ κοινότητα πο τοιμάζεται ν είσοδεύσει στν πανήγυρι τν  πανηγύρεων, τ Πάσχα.

Μ ποιμαντικ διάκριση λοιπν παπς, κα προφασιζόμενος διάφορα , γι ν  δικαιολογήσει τν ργοπορία του στν η-Γιάννη -που θ τελοσε τν νάσταση κα θ λειτουργοσε- κατορθώνει ν έντάξει μέσα στν κύκλο τν συνεορταστν ναν «ληθινν λυκάνθρωπον» -τόσο εχε γριέψει μοναξι τν μπαρμπα-Κόλλια. Μάλιστα, ν προσέξουμε τ λόγια το παπα-Γαρύφαλλου, τ ποα πευθύνει στν «λιβάνιστο», τότε θ διακρίνουμε μιν λλη ποιμαντικ, πο δ διδάσκεται, μόνο μβιώνεται ,  καλύτερα, εναι πότοκη τς γιότητος κα τς γαθότητος το ερέα. «Νχεις τν εχ το Χριστο παιδί μου! λα! Ν πάρς ελογία! ...Ν μοσχοβολήσ᾿ ψυχή σου! λα ν᾿ πολάψς τ χαρ το Χριστο μας!  Μν δικες τν αυτόν σου! Μν κάνεις το χθρο τ θέλημα! ...Πάτα τν πειρασμό!» Κα τ λόγια ατ δν τλεγε παπς γι πικοινωνιακος λόγους, πως τυχν συμβαίνει σήμερα, λλ τ ννοοσε. Κι ατ εναι τ μεγαλεο το Παπαδιαμάντη μ τ γνήσιο κκλησιαστικ φρόνημα.


μως περίπτωση το παπα-Γαρύφαλλου δν εναι μοναδική. χουμε κι λλες μορφς ερέων πο μς κπλήσσουν μ τν πικοινωνιακό τους χαρακτρα κα τν ποιμαντική, τν ποία σκον στ μικρή τους κοινότητα. Παράδειγμα  παπα-Διανέλλος, το διηγήματος «Λαμπριάτικος ψάλτης», ποος, ν κα ντιμετωπίζει σοβαρ οκογενειακ προβλήματα - θάνατος τς παπαδις, τ κορίτσια ν μεγαλώνουν, πως κα ο εθύνες, γις ν σπουδάζει κα τόσα λλα, ν τούτοις δν ποποιεται τς μέριμνας γι νουθεσία το μικρο μίλου τν συνεορταστν κα συνακολούθων του στν η-Γιάννη, γι ν τελέσει τν νάσταση. Νουθεσία πο χει σχέση μ τ μυστήριο το θανάτου, καθς ρωτται γι τν «δύναμιν τν μνημοσύνων» κα μάλιστα πό πρόσωπα πο εχαν χάσει τος δικούς τους, πως θει τ Μαθηνώ, πο εχε χάσει τν ντρα της κα τ τέσσερα παιδιά τους. Κι λ᾿ ατ ν γίνονται μ τέτοιο φυσικ τρόπο, γνωστο, δυστυχς, σήμερα, πο παντο κα πάντα πιζητούμε τ φωτογραφικ πιβεβαίωση, γι ν δείξουμε πς κάτι γινε... Κι ς εναι ατ, πως λη μας διακονία, να ψιχίο πο κατατίθεται στ Δισκάρι το λεήμονος Θεο από τν ποο κα ξαρτόμαστε.

Τ παπαδόσπιτα εναι λλος χρος που ποιμαντικ πικοινωνία καλλιεργεται κα ξ ατς διαφαίνεται κα ποιμαντικ μέριμνα, σύμφωνα μ τ παπαδιαμαντικ δεδομένα. « γείτονας το παπα-Φραγκούλη, Πανάγος Μαραγκούδης, πεντηκοντούτης, οκογενειάρχης, ναβς δι ν επη μίαν καλησπέρα κα ν πί μιν ρακιν, κατ τ σύνηθες ες τ παπαδόσπιτο», γίνεται φορμ ν ξεκινήσει λη προσπάθεια, ποία χει διπλ σκοπό: Ν λειτουργηθε νας το Χριστο νήμερα τ Χριστούγεννα, λλ κα ν βοηθηθον ο γκλωβισμένοι πό τ χιόνια στ Κάστρο συμπολίτες τους. Προσέχοντας, λοιπόν, τ λη πλοκ το διηγήματος, πο ρχίζει πό τν πληροφορία το παπα-Φραγκούλη γι τν ποκλεισμ τν δύο Σκιαθιτν -μελν ξάπαντος τς μικρς κοινότητας, σως κα τς νορίας- παρατηρομε τ πάντα ν γίνονται μ πνεύμα θυσίας, πίστεως κα φιλανθρωπίας. ν κα παλις ναυτικς παπα-Φραγκούλης μφανίζεται παράλληλα κα ς καλς ποιμένας, πο νουθετε, διδάσκει λλ κα  μψυχώνει λο τν μιλο τν φιλεόρτων κα φιλοτίμων πιστν, πο τν συνοδεύουν, μέσα σ ντίξοες καιρικς συνθκες στ Κάστρο. Κα τ κυριώτερο, ατ λη προσπάθεια το σεμνο ερέα, γίνεται φορμ ν σωθε κα να πλοο, πο κείνη τ ζοφερ, πλν γία νύχτα τν Χριστουγένων,  κινδύνευε ν καταποντιστε. Δ γνωρίζω ν παπα-Φραγκούλης, κάθε πλοϊκς κα συνετς παπς κανε κηρύγματα τν νορία του. Ξέρω μως κα συμπεραίνω να πργμα: τι κήρυγμα ταν ζω κα διακονία τους. Κι ατ θεωρ πς τ λέει λα.

πάρχουν κα λλα παρόμοια παραδείγματα στ παπαδιαμαντικ ργο, μ πλος, φιλότιμους κα φιλόχριστους παπάδες, πο πηρετον τ ποίμνιο, τ ποο τος μπιστεύτηκε κκλησία μ φόβο Θεο. Δν χουν διδαχτε ποιμαντικ σν τν εροσπουδαστ το διηγήματος « κάλτσα τς Νώενας», πο χλευάζει κα μπαίζει τ ερ γράμματα. κενοι γνωρίζανε ν λειτουργον, ν πομένουν τος σταυρος κα ν μν περαίρονται (πρβλ. Β. Κορ. 12, 8), γιατ ξέρανε πολ καλ τι διάκονοι Θεο κα νθρώπων εναι, δηλαδ πηρέτες, σύμφωνα μ ατ πο κενος τος δίδαξε (πρβλ. Μαρκ. 10, 44-45). Κι ατ τος φτανε κα τος περίσσευε.

π. Κων. Ν. Καλλιανς

No comments: