Γιά νά θυμόμαστε τι πέρασε αὐτός ὁ τόπος...

Ἀπ᾿ ὅσα ξέρω, ὁ μεγάλος Σκοπελίτης λόγιος τοῦ 18^ου αἰ. ὁ Καισάριος Δαπόντες, ἐλάχιστα εἶναι γνωστός στό τόπο του. Καί δέν ἐννοῶ, φυσικά, τόν ἐτήσιο ποιητικό διαγωνισμό πού φέρει τό ὄνομά του, μήτε καί τό Σχολεῖο τῆς Χώρας. Μέ νοιάζει πιό πολύ τό μεγάλο καί πολύπτυχο ἔργο του, πού ἐνῶ τό μελετοῦν πολλοί καί διάφοροι, ἐδῶ, στόν τόπο μας, στό νησί μας φοβᾶμαι πώς ἐλάχιστοι τό γνωρίζουν, π.χ. πόσοι ἔχουν διαβάσει τό αὐτοβιογραφικό του στιχούργημα «Κῆπος Χαρίτων», πού εἶδε τόσες ἐκδόσεις κι εἶναι πιά εὔκολο νά τό μελετήσεις καί διαδικτυακά; Ἄλλωστε, δέ γράφτηκαν τυχαῖα τά παρακάτω καί, μάλιστα, ἀπό κορυφαῖο μελετητή τοῦ Κ. Δαπόντε. «Ὁ Δαπόντες παραμένει σήμερα παραγκωνισμένη προσωπικότητα ἀπό τή σύγχρονη ἔρευνα, παρά τό γεγονός ὅτι ἀποτελεῖ ἰδιαίτερη περίπτωση στά Ἑλληνικά γράμματα, ἐνῶ ἐμφανίζει ἔντονη δραστηριότητα στόν κοινωνικό, πολιτικό καί ἐκκλησιαστικό χῶρο» (Χαρίτων Καρανάσιος, ΚΕΜΝΕ / Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν). 

Ἐν πάσει περιπτώσει ὁ λόγος πού παρουσιάζω αὐτό τό κείμενο εἶναι νά θυμίσω στούς συντοπίτες μου -καί ὄχι μόνο- κάποιες βαρειές επιδημίες πού πολιόρκησαν τό νησί μας, σέ χρόνια σκληρά καί  δύσκολα. Καί νά φανταστεῖ κανένας πώς ἡ πανούκλα εἶχε ἐπισκεφτεῖ τή Σκόπελο καί τό 1724...

Αὐτό τό σημείωμα τώρα τοῦ Δαπόντε, πού παρουσιάζω, χωρίς κανένα σχόλιο -πρός τί, ἄλλωστε;- ἔχει γραφεῖ ἐδῶ στή Σκόπελο, στή Μονή τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, ὅπου τότε, τό 1784 δηλαδή, βρισκόταν ὁ Καισάριος καί τήν ἀνακαίνιζε. Σώζεται δέ σέ χφο κώδικα τῆς Μονῆς τοῦ Ξηροποτάμου τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἐκεῖ δηλαδή, πού μετά ἀπό ἐπτά μῆνες σφάλισε τά μάτια του γιά πάντα ὁ μεγάλος Σκοπελίτης λόγιος. Ἤταν 4 Δεκεμβρίου τοῦ 1784...

«+ ᾳψπδ΄ [1784] Ἀρχαῖς Ἀπριλλίου· διά τάς ἁμαρτίας τῶν Σκοπελιτῶν κ(αί) έξαιρέτως τήν ἀνευλάβειαν, ἦλθεν πανούκλα εἰς τήν Σκόπελον[i].Ἔφυγαν οἱ ἄνθρωποι/ ἀπό τήν χώραν ὑπῆγαν εἰς τά μοναστήρια[ii], κ(αί) ἔξω εἰς τά καλύβια[iii] ὁποῦ ἔχουν εἰς τά ἀμπέλια κ(αί) περιβόλια τους κ(αί) διεσκορπίσθηκαν παντοῦ/ ὡς πρόβατα μή ἔχοντα ποιμένα. Τήν ἔφερεν ἕνας ξένος καραβοκύρης ὢντας ἄρρωστος μέ τήν πανοῦκλα, Ζαγοριανός. Εὐγῆκεν ἔξω ἀπό/ τό καΐκι του τήν Μεγάλην Ἑβδομάδα, ὑπῆγεν ὁ ἀθεόφοβος κ(αί) ἐμπαρμπερίσθηκε, κ(αί) ἐκινήσεν, ἔφυγε. Τόν ἐμπαρμπέρησε δέ ὁ Δημήτρης/ τό Στρατόπουλο, τοῦ Στρατῆ ὁ υἱός, κ(αί) μεθ' ἡμέρας ἀπέθανε κ(αί) αὐτός κ(αί) ἡ ἀδελφή του κ(αί) ὁ ἄνδρας της κ(αί) τό παιδί της κ(αί) ἄλλοι ὑπέρ τούς εἲκοσι. Ἔμεινε μόνον ὁ τρίτος ἀδελφός Γεώργης ἕως τῆς σημέρον Ἀπριλίου τέλος...».

π. Κ.Ν. Καλλιανός

---

[i]               . Ἐπιδημία πανώλους μαρτυρεῖται καί τό 1724. Πρ. Λεοντοπόλεως, Σωφρονίου Εὐστρατιάδου, Ἱερόθεος Πελοποννήσιος ὁ Ἰβηρίτης καί Μεθόδιος Ἀνθρακίτης ὁ ἐξ Ἰωαννίνων, περ. «ΡΩΜΑΝΟΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ» τ. Α΄ (1932-1933) σ. 285-287.

[ii]             . Οἱ κτήτορες μοναστηρίων, ἀκόμη καί ὅταν ἀφιέρωναν αὐτά σέ κάποια Μονή ὡς μετόχια, στά ἀφιερωτήρια ἔγγραφα ἐσημείωναν, ὅτι σέ καιρό πανούκλας ἢ ἄλλης ἀνάγκης, ἔπρεπε νά τούς παραχωροῦνται κελλιά, ὣστε νά διαμένουν ἐκεῖ.

[iii]            . Καλύβια μέχρι σήμερον στή Σκόπελο ὀνομάζονται οἱ ἀγροικίες.