Η Γκάρμπο γελάει

Το 1939 ο Γερμανοεβραίος σκηνοθέτης  Έρνστ Λιούμπιτς  μας παρουσίασε την ταινία του «Νινότσκα», μια ασυνήθιστη ρομαντική κωμωδία με πρωταγωνιστές την Γκρέτα Γκάρμπο και τον Μέλβιν Ντάγκλας.  Ο Λιούμπιτς γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Βερολίνο όπου εργάστηκε αρχικά ως ηθοποιός και αργότερα ως σκηνοθέτης. Tο 1922 τον κάλεσε στο Χόλιγουντ η σπουδαία ηθοποιός Μαίρη Πίκφορντ και έκτοτε παρέμεινε εκεί. Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής έγιναν η δεύτερη πατρίδα του, αφού το 1935 η ναζιστική κυβέρνηση του αφέρεσε την γερμανική υπηκοότητα.  Ο Λιούμπιτς κατέκτησε το κινηματογραφικό κοινό στις δεκαετίες του 1930 και του 1940 και οι μεγαλύτεροι σταρ του Χόλιγουντ -Τζέιμς Στιούαρτ, Μορίς Σεβαλιέ, Γκάρι Κούπερ, Μαρλέν Ντίτριχ- επιθυμούσαν να τους σκηνοθετήσει. Ο Λιούμπιτς  έβαλε την σφραγίδα του στην κινηματογραφική κωμωδία και πολλοί μεταγενέστεροι σκηνοθέτες επηρεάστηκαν από την αισθητική του. Ορισμένοι κριτικοί κινηματογράφου επινόησαν την χαρακτηριστική φράση «το άγγιγμα του Λιούμπιτς» για να περιγράψουν την κινηματογραφική σχολή που δημιούργησε ο σκηνοθέτης: έναν συνδυασμό  έξυπνων διαλόγων, χιούμορ και  δράσης.

Με την «Νινότσκα» ο Λιούμπιτς ήταν πολύ τυχερός γιατί εκτός από τους καταπληκτικούς ηθοποιούς είχε επίσης την βοήθεια του Μπίλι Γουάιλντερ, που συνέγραψε το σενάριο. Η ιστορία είναι ασυνήθιστη και ευφάνταστη: η Σοβιετική κυβέρνηση στέλνει τρεις πράκτορες στο μεσοπολεμικό Παρίσι προκειμένου να πουλήσουν κάποια πανάκριβα κοσμήματα που ανήκαν σε μέλος της πρώην τσαρικής οικογένειας. Οι τρεις πράκτορες όμως θα εκστασιαστούν από τον δυτικό τρόπο ζωής, τα πολυτελή εστιατόρια, τις όμορφες γυναίκες, την γενική τρυφηλότητα και για αυτόν τον λόγο κωλυσιεργούν την πώληση. Η σοβιετική κυβέρνηση στέλνει την Νινότσκα, φανατική και άτεγκτη οπαδό του κόμματος, να ελέγξει τις κινήσεις των τριών πρακτόρων και να προωθήσει την δοσοληψία. Στο Παρίσι όμως βρίσκεται και η δούκισσα Σουάνα, πρώην μέλος της τσαρικής αριστοκρατίας και πρώην ιδιοκτήτρια των κοσμημάτων, η οποία θέλει να τα επανακτήσει πριν πωληθούν. Στέλνει λοιπόν τον φίλο της και πληρεξούσιό της, Λεόν, για να προβεί στις απαραίτητες ενέργειες. Η Νινότσκα γνωρίζεται με τον Λεόν και αρχίζει μια σύγκρουση ιδεών, πολιτισμών και αντιλήψεων. Επίσης, αρχίζει και ένας μεγάλος έρωτας. Η Νινότσκα είναι μια προγραμματισμένη γυναίκα. Το μόνο που την ενδιαφέρει είναι να πουλήσει τα κοσμήματα για να αγοραστούν τρακτέρ για την νέα Ρωσία. Βλέπει τον Πύργο του Άϊφελ ως ένα καλοκατασκευασμένο, μεταλλικό άγαλμα. Αγανακτεί με την κωλυσιεργεία των τριών συμπατριωτών της. Από την άλλη, ο Λεόν είναι γνήσιο τέκνο του καπιταλισμού, καλοζωιστής, πραγματιστής, απολιτικοποιημένος και ακομμάτιστος. Χαίρεται την ζωή του με κύριο γνώμονα την προσωπική του επιβίωση και καλοπέραση. Και όμως ο έρωτας θα κάνει το θαύμα του και θα ενώσει αυτούς τους τόσο διαφορετικούς ανθρώπους.

Ο Λιούμπιτς δημιουργεί μια προπαγανδιστική ταινία υπέρ της δύσης και του καπιταλιστικού συστήματος, πολλά χρόνια πριν την αποδεδειγμένη αποτυχία του κομουνιστικού συστήματος, πολλά χρόνια πριν την ουσιαστική κατάρρευση και των δύο μεγάλων, πολιτικών συστημάτων. Παρόλες τις φιλοδυτικές αποχρώσεις που έχει η ταινία, η εστίαση είναι στο ανθρώπινο δίλημμα της Νινότσκα, στο δίλημμα που έχουμε όλοι μας κάποιες φορές στην ζωή μας: το καθήκον μας  προς την πατρίδα, την εργασία μας, την οικογενεία μας ή η προσωπική μας ευχαρίστηση. Ποια επιλογή είναι τελικά η καλύτερη και η σωστή; Η δούκισσα Σουάνα θα βάλει την Νινότσκα να επιλέξει ανάμεσα στον Λεόν και στα τρακτέρ! Και η Νινότσκα ως γνήσιο ρομπότ της πολιτικής θα προτιμήσει τα τρακτέρ. Επειδή όμως οι ταινίες είναι πιο γλυκιές και πιο αισιόδοξες από την ίδια την ζωή, η Νινότσκα τελικά θα αποκτήσει τον Λεόν και θα κερδίσει την ευτυχία.

Η Γκρέτα Γκάρμπο, η πασίγνωστη Σουηδή ηθοποιός εμφανίστηκε σε 27 ταινίες. Ξεκίνησε ως σταρ του βωβού κινηματογράφου αλλά διακρίθηκε και στον ομιλούντα, λόγω της χαρακτηριστικά βραχνής φωνής της. Πρωταγωνίστησε σε δραματικούς ρόλους, όπως η Μαργαρίτα Γκωτιέ στο «Η κυρία με τις καμέλιες», στην «Μάτα Χάρι» και στην «Άννα Κρίστι». Η πρώτη της κωμική εμφάνιση ήταν στην  «Νινότσκα». Ο Λιούμπιτς εκμεταλλεύτηκε την τευτονική ψυχρότητα της περσόνας της ηθοποιού για να δημιουργήσει κωμικά στοιχεία: η σχεδόν ρομποτική συμπεριφορά της πολιτικοποιημένης και μη ανθρώπινης Νινότσκα οδηγεί την πλοκή σε ευτράπελες καταστάσεις. Και φυσικά έχουμε το αποκορύφωμα: την σκηνή του εστιατορίου όπου η Γκάρμπο γελάει για πρώτη φορά μπροστά στις κινηματογραφικές κάμερες, το φαινόμενο ήταν τόσο ασυνήθιστο από μόνο του που αποτέλεσε την καλύτερη διαφήμιση για την ταινία. Η «Νινότσκα» έμεινε γνωστή στην κινηματογραφική ιστορία ως η ταινία που γελάει η Γκάρμπο.

Εύη Ρούτουλα