Προσευχή καὶ Ὑπακοή

Π.Β. Πάσχος, Προσευχὴ καὶ Ὑπακοή, Μικρὸ Γεροντικὸ, τ. Ζ΄, Ἁρμός, Ἀθήνα 2010, σελ. 110

Στολισμένο μὲ εἰκόνες καὶ κοσμήματα ἀπὸ τὸν θεοφώτιστο καὶ πλουσίως ἐνισχυμένο ἀπὸ τὴ Χάρη Του ἁγιογράφο π. Χριστόδουλο Φεργαδιώτη κι αὐτὸ τὸ εὐλογημένο πόνημα τοῦ πολυαγαπητοῦ μας Π.Β. Πάσχου (στὴ συνέχεια Π), τὸ ἔβδομο τῆς σειρᾶς «Μικρὸ Γεροντικό» καὶ δέκατο τρίτο τῆς σειρᾶς «Ὑμναγιολογικὰ Κέμενα καὶ Μελέτες», μᾶς τὸ πρόσφεραν οἱ φιλόκαλες ἐκδόσεις Ἁρμός.  Βιβλίο,  ποὺ ἀναφέρεται, μέσω τῶν πάνσεπτων λόγων τῶν ἁγίων Γερόντων, στὰ μεγάλα πνευματικὰ θέματα τῆς Προσευχῆς καὶ τῆς Ὑπακῆς.

Ὡστόσο, γιὰ νὰ προσεγγίσουμε κι αὐτὸ τὸ βιβλιο τοῦ Π. θὰ χρειαστεῖ νὰ κάμουμε μιὰ μικρὴ ἀναδρομή, κατεβαίνοντας τὰ σκαλιὰ τοῦ χρόνου καὶ φτάνοντας στὶς ἀρχὲς τῆς δεκαετίας τοῦ 1960, ὅταν ἑτοιμάζεται ἡ ἔκδοση τοῦ Γεροντικοῦ, ἤτοι τῶν ἀποφθεγμάτων τῶν ἁγίων Γερόντων, γιὰ νὰ τυπωθεῖ  στὴ συνέχεια ἀπὸ τὶς τότε κορυφαῖες καὶ φιλομόναχες ἐκδόσεις «Ἀστέρος», τῶν φιλόθεων ἀδελφῶν Παπαδημητρίου. Ἀπὸ τότε πέρασαν πενηνταπέντε χρόνια... Μιὰ ζωή, δηλαδή.

Μάλιστα, στὴ δεύτερη ἔκδοση (1970), ὑπάρχει κι η θεολογικότατη εἰσαγωγὴ τοῦ ἀείμνηστου Γέροντα (καὶ πνευματικοῦ ἀδελφοῦ τοῦ Π) π. Θεοκλήτου Διονυσιάτου.

Τὸ Γεροντικὸ εἶναι ἀλήθεια ὅτι ψυχωφέλησε ἕνα πλῆθος πιστῶν καὶ συνέδραμε στὸν πνευματικό τους ἀγώνα πολλοὺς κληρικοὺς καὶ λαϊκούς. Μάλιστα, πολὺ ἀργότερα, μεταφράστηκε ἀπὸ τὸ φίλο τοῦ Π. τὸν ἀείμνηστο λόγιο Βασίλειο Μουστάκη, ὥστε νὰ εἶναι ἀκόμα πιὸ προσιτό. Ἀργότερα ἔγινε ἀντικείμενο μελέτης ἑνὸς ἁγιασμένου καὶ σοφοῦ Γέροντος: τοῦ ἀειμνήστου π. Εὐσεβίου Βίττη, πνευματικοῦ ἀδελφοῦ τοῦ Π., ὁ ὁποῖος δημοσίευσε στὸ περ. «Θεολογία» [τ.43 (1972), σελ. 584-609]  τὸ ὑπέροχο δοκίμιό του, «ὁ λόγος τῶν Πατέρων τῆς Ἐρήμου».  Ἐπίσης, πολὺ ἀργότερα ὁ φιλόσοφος καὶ λόγιος Στέλιος Ράμφος, έκδίδει τὸ πολυσέλιδο βιβλίο του, Πελεκάνοι Ἐρημικοί, (Ἁρμός, Ἀθήνα 1994), βασισμένο πάνω στὸ Γεροντικὸ τοῦ Π.

Ὅμως ὁ Π. δὲν στάθηκε σ΄ έκείνη τὴν πρώτη ἔκδοση τῶν Ἀποφθεγμάτων τῶν ἁγίων Γερόντων, ἀλλὰ συνέχισε ἐκδίδοντας κι ἄλλα, ἄγνωστα ἀποφθέγματα Ἁγίων Πατέρων καὶ Μητέρων ἐπίσης, ὅπως π.χ. τὸ τόσο χρήσιμο «Γυναῖκες τῆς Ἐρήμου», Ἁρμός, Ἀθήνα 1998, κ.ἄ.

Ἐπιθυμώντας ὁ Π. νὰ γίνει πιὸ προσιτὸς ὁ λόγος τῶν ἁγίων Γερόντων στὸν σύγχρονο ἄνθρωπο, ἄρχισε νὰ παρουσιάζει τὴ σειρὰ ποὺ ὀνόμασε «Μικρὸ Γεροντικό». Μέρος δὲ τῆς σειρᾶς αὐτῆς εἶναι καὶ τὸ παρὸν βιβλίο μὲ τὸν τίτλο «Προσευχὴ καὶ Ὑπακοή».

Μᾶς πληροφορεῖ σχετικὰ μὲ τὴ σειρὰ αὐτὴ ὁ Π. τὰ ἑξῆς: « Ἡ ὄλη σειρὰ στηρίζεται στὴ Συστηματικὴ Συλλογὴ τῶν «Ἀποφθεγμάτων τῶν ἁγίων Γερόντων», ποὺ ἀποτελεῖ μιὰ διαφορετικὴ νοητικὴ κλίμακα πρὸς τὴν τελειότητα καὶ ποὺ περιέχεται στὸν κώδικα τῆς Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης  τῆς Ἑλλαδος (ΕΒΕ) 2094 (ιβ΄ αἰ.), μὲ τὴ βοήθεια, σὲ δύσκολα σημεῖα, τῶν παράλληλων κωδίκων: α) Πρωτάτου (Ἄθω), ἀρ. 86 (ιθ΄ αἸ), β) Σιναϊτικοῦ 449 (ιβ΄ αἸ) καὶ γ) ΕΒΕ 500 (ιβ΄ αἰ).» ( σ. 9). Ἑπομένως τὰ ὅσα περιέχονται μέσα στὸ ἐν λόγω βιβλίο εἶναι διαλεγμένα μὲ εὐλάβεια καὶ κόπο, γιατὶ μονάχα ἡ μεταγραφή τους ἀπὸ τὸ πρωτότυπο, τὸ χφο δηλαδή, εἶναι,  καί δύσκολη, άλλὰ καὶ χρειάζεται μεγαλη προσοχὴ νὰ πραγματοποιηθεῖ. Χώρια τὸ «γύρισμά» τους στὴν εὐπρεπῆ καὶ χωρὶς τὶς σημερινὲς ἀκρότητες νεοελληνική. Κάτι ποὺ μπορεῖ νὰ διαπιστώσει ὁ προσεχτικὸς ἀναγνώστης, ὁ ὁποῖος μάλιστα θὰ χαρεῖ τὴν ὄντως χαριτωμένη γραφὴ τοῦ Π.

Ὅμως ἐκεῖ ποὺ χρειάζεται νὰ σταθοῦμε μὲ συγκίνηση, ἀλλὰ καὶ εὐγνωμοσύνη στὸν σ. εἶναι ἐκεῖνο ποὺ ὁ ἴδιος μᾶς ἐξομολογεῖται στὴ σελ. 11, καθὼς γράφει,  ὅτι τὸ ἐν λόγω πόνημά του ὁ Π. τὸ ὁλοκλήρωσε  «μὲ πολὺν κόπο... παρὰ τὴ δοκιμασία ποὺ ζῆ (ὁ ἴδιος) ἐδῶ καὶ κάμποσα χρόνια μὲ τὰ μάτια του». Αὐτονόητο δὲ εἶναι πὼς ἡ εὐλάβεια μὲ τὴ βαθειὰ πίστη τοῦ Π. τὸν ἐνισχύουν, ὥστε νὰ ξεπερνᾶ πολλὲς συμπληγάδες καὶ ἄλλα ἐμπόδια. Κι αὐτὸ ἄς εἶναι πρὸς παραδειγματισμό μας.

Τὸ βιβλίο χωρίζεται σὲ τρεῖς ἑνότητες. Στὴν πρώτη (σελ. 13-51) γίνεται λόγος «Περὶ τῆς συνεχούς νήψεως», ἡ ὁποία καὶ συνδράμει τόσο τὴν προσευχή, ὅσο καὶ τὴν θεοφίλητο ὑπακοή. Στὴ συνέχεια, δηλαδή,  στὶς σελίδες 53-64, ὑπάρχουν 23 ἀποφθέγματα ἤ μικρὲς διηγήσεις ἁγίων Γερόντων γύρω ἀπὸ τὴν ἀδιάλειπτο, ἀλλὰ καὶ καθαρὰ προσευχή.

Τὰ 18 Γεροντικὰ λόγια, ποὺ στεγάζονται στὴν τρίτη ἑνότητα (σελ. 65-80), ἀναφέρονται στὶς ἀρετὲς τῆς φιλοξενίας καὶ τῆς ἐλεημοσύνης, ποὺ εἶναι συνοδευτικὲς τῆς προσευχῆς, ἐνῶ στὶς σελίδες 81-104, παρατίθενται 32 λόγια ἤ περιστατικὰ ἀπὸ τὴν σοφία καὶ τὴν βιοτὴ τῶν ὁσίων αὐτῶν Μορφῶν, ποὺ μᾶς διδάσκουν τὰ περὶ τῆς ἁγιασμένης ὑπακοῆς, ποὺ ὁ ἴδιος ὁ Κύριος μᾶς ὑπέδειξε καὶ μᾶς δίδαξε (πρβλ. Φιλ. 2, 6 ).

Βιβλία ὡσὰν αὐτὸ δὲν διαβάζονται ὁπως ἕνα διήγημα, ἕνα μυθιστόρημα ἤ ἔστω καὶ ἕνα δοκίμιο. Γιατὶ στὴν προκειμένη περίπτωση ὀφείλει ὁ ἀναγνώστης νὰ μελετᾶ προσεκτικὰ τὰ ὅσα τοῦ προσφέρουν οἱ ἄγιοι Γέροντες, νὰ τὰ ἐπεξεργάζεται ἐσωτερικὰ καὶ νὰ προσπαθεῖ νὰ τὰ κάνει πράξη. Μόνον ἔτσι θὰ κατανοήσει τὴν καθαρὰ προσευχὴ καὶ θὰ βιώσει τὴν ἀληθινὴ ὑπακοή: Αὐτά, δηλαδή, τὰ ἀκρογωνιαῖα λιθάρια τῆς ἁγιοπνευματικῆς μας οἰκοδομῆς. Γι᾿ αὐτὸ κι εἴμαστε εὐγνώμονες στὸν σεβαστὸ καὶ πολυαγαπητό μας Π.Β. Πάσχο.

π. Kων. Ν. Καλλιανός